Rastnivîsîna “bi-”yê di dema dahatî da

Erka bikarînana “bi-”yê ya li gel lêkerên di dema dahatî da, di esilê xwe da nîşanek e ji bo dîyarkirina erênîbûna lêkera di dema dahatî da.

a) Bi lêkerên sade ra

Gava ku lêker sade bin, gireya “bi-”yê dihê pêşîya lêkeran û bi wan ve dihê nivîsîn.

Ez dê bibînim. Ez dê biçim. Ez dê bidim. Ez dê biêşim. Ez dê bigerim. Ez dê bigirim. Ez dê bigirîm. Ez dê bihêlim. Ez dê bikenim. Ez dê bikevim. Ez dê bikim. Ez dê bikujim. Ez dê bilîzim. Ez dê bimeşim. Ez dê bişêlînim. Ez dê bişînim. Ez dê bişom. Ez dê bixwim.

Fraza lêkerî ji çend bêjeyan pêk hatibe jî gireya “bi-”yê dîsan xwe li lêkera sade digire û bi wê ve dihê nivîsîn.

Ev nimûneyên jêrîn vê yekê nîşan didin: Ez dê ser jê bikim. (ser jê kirin) Ez dê li ber bikevim.  (li ber ketin) Ez dê li ber xwe bidim. (li ber xwe dan) Ez dê pêşkêş bikim. (pêşkêş kirin)

Di nivîsîna dema dahatî da, divê ku gireya “bi-”yê bihê nivîsîn. Di zimanê nivîskî da, nenivîsîna wê ne rast e.

✔❌
Ez dê biçim.Ez dê çim.
Ez dê bigirim.Ez dê girim.
Ez dê bikim.Ez dê kim.
Ez dê bikujim.Ez dê kujim
Ez dê bimeşim.Ez dê meşim.
Ez dê bixwim.Ez dê xwim.

b) Bi lêkerên nesade ra

Li gor rêzimana kurmancîyê, di nivîsîna lêkera nesade da, di esilê xwe da divê ku gireya “bi-”yê bihê nivîsîn. Ji ber ku wekî li jorê jî hat nivîsîn, ew nîşan dîyarkirina erênîbûna dema navbirî ye.

Di hin devokên kurmancîyê da, lêkereka nesade tevî hemû parçeyên xwe bi tevayî wekî lêkerekê dihê hesibandin, loma jî gireya “bi-”yê dihê pêşîya vê tevayîyê.

Ez dê birûnim

Lê Komxebata Kurrmancîyê ji ber wê sedemê ku ev nîşan di vê rewşê da, hem di nivîsînê da hem jî di axaftinê da li gel lêkerên nesade zêde nahê bikarînan, tercîha bi vî awayî dîyar dike:

Herçî lêkerên nesade ne, -ji bilî lêkerên mîna “çêbûn” û “çêkirin”ê- bêyî “bi-”yê dihên nivîsîn.

✔❌
Ez dê dagirim.Ez dê dabigirim.
Ez dê rawestim.Ez dê rabiwestim.
Ez dê hilkişim.Ez dê hilbikişim.
Ez dê vexwim.Ez dê vebixwim.
Ez dê vegerim.Ez dê vebigerim.
Ez dê dagirim.Ez dê dabigirim.